MODAREN TRAPU ZIKINAK #2: JANTZI ETA BOTA

Gogoan duzue ikasturte hasiera, urtebetetze eguna edota Gabonak aitzakia hartuta arropa berria erosi eta, ilusioz, data bereziren baterako gordetzen genuenekoa? Egin ezazue proba orain, zabaldu armairua eta kontatu piezak: Zenbat? Noizkoak? Gogoan zenituen? Premiazkoak? Erabiltzen dituzu? Zergatik ez?

Zara marka kontsumitzen duten erosleek urtean, batez beste, 17 aldiz bisitatzen dituzte bere dendak, eta horietatik 12tan eskuratzen dute arroparen bat; Inditex inperioaren bandera-ontziak darabiltzan datuak dira. Erosteko ohiturak aldatu baitira (moda-kontsumo “likidoa” esango lioke Zygmunt Bauman maisuak), eta kantitatea gailendu da kalitatearen kaltetan: 1960tik hona hirukoiztu egin da hiritar estatubatuar ertain batek pilatuta duen arropa eta osagarri kopurura, adibidez. Gizaki postmodernoak nahiago duelako arropa merke ez ezik sarri erosi, kontzientzia-kezkarik gabe aldatzeko, ez aspertzeko, eta beraz, ez dio axola bizpahiru garbialditan ehunak urratu eta koloregabetzen badira, nolanahi armairu atzealdera kondenatua zituelako praka horiek.
Merkatu-ikerketek frogatu dute eskaintza maizen aldatzen duten dendek saltzen dutela gehien, erakusleiho berbera hilabetez ikusteak erosleak gogaitzen dituelako. Baina, betiko galdera zaharra: merkatuak erantzun die nahi berriei, ala industriak berak sorrarazi du aldiro-aldiro ase beharreko moda-egarri hori?

Merkea ez ezik, azkarra eta iragankorra
Zortzi marka eta munduan barrena barreiatutako 6.800 denda baino gehiagorekin, inoizko ehun fabrikazio eta produkzio enpresa handiena da Inditex. Moda demokratizatu eta eskuragarriago bilakatu zuen low cost iraultzaren aitzindaria izan zen, H&M, Topshop, Primark, Uniqlo, C&A, Mango edota Forever21 erraldoientzako eredu. Serie-ekoizpen masiboa eskulan merkeko herrialdeetara eramanda, frankizia hauek produkzio kostuak gutxitu dituzte eta, ondorioz, gai dira New York, Milan, Paris nahiz Londreseko desfileetan luxuzko firmek aurkezten dituzten proposamenak oinarri harturik poltsiko ertainen neurrirako bildumak merkaturatzeko. Gutako edozein Versace, Tom Ford, Carl Lagerfeld edota Armanik inspiratuta jantzi daiteke orain.

Baina, urteotan industriaren baitan nagusitzen ari den aldaketak, fast fashion ereduak, beste faktore bat gehitu du lehiara: etengabeko berriketa. Urtean bi denboraldi (Udaberri/Uda eta Udazken/Negu) ezberdin edukitzetik, gutxienez hilabetero dendetako apalategietan arropa, zapata eta osagarri berri eta ezberdinak ikustera pasatu gara. Zara dendetako biltegiek, zehazki, astean bitan jasotzen dituzte jantzi berriak; ia egunero H&M-k eta Forever21-ek. Moda iragankorraren kontzeptua nagusitu da hortaz, erabili eta botatzekoa, horrek ematen digulako aukera etengabe trendy izateko, aldiro look berrienak janzteko, armairua sarri freskatzeko.

Esplotazioa eta petrolioa soinean
Ideia garbia da, baina nola bilakatu errentagarri? 90eko hamarkadan, AEBetan, Quick Response izenaz bataiatutako produkzio-eredua hasi ziren aplikatzen ehungintzan. Orain, arropa frankiziek erantzun azkar hori are gehiago “optimizatu” dute eta, hala, pasareletatik puntako diseinuen erreferentziak hartu, berrasmatu, ekoiztu eta mundu osoko erakusleihoetara iritsi bitarteko denbora-tartea minimizatzea lortu dute; marka eraginkorrenek lau aste eskas besterik ez dute behar izaten horretarako.
Deserosoa zaigun arren, ez da zaila asmatzea produkzio-kateko maila bakoitzeko langileen lan-baldintzen ezegonkortasunak (esplotazioa herrialde pobretuetako eskulangileentzat; estres eta presiopeko lanaldi amaigabeak Mendebalde aberatsen diseinatzaileentzat) eta kalitate kaskarreko material sintetikoek (gehienak petrolioaren deribatuak) sustengatzen dutela “optimizazio” hori.

Lentejuela batzuk josita daramatzan kamiseta estanpatua sei euroren truke erosi ahal izateak alarma seinalea behar luke, baina aztoratzetik urrun normalizatu egin dugu eta sekulako pagotxa iruditzen zaigu –ezin ihes egiten uztekoa– hilabetero halako bat erosi ahal izatea! Eta ez da gehiago inbertitzeko dirurik ez dugulako, beste produktu eta zerbitzu batzuetarako badugu ba...

‘Fast fashion’-a desiragarri
Hain estolda lokaztuak edukita ere, zergatik zabaldu da sindrome hau? Industriak artilleria astuna jarri du auzi honen mesedetara, janzten duguna marketin eta soziologia ikerketa zorrotzen ondorioa baita. Nagusiki sare sozialen bitartez, hiritarron ohiturak, jarrerak eta erreferentzia nagusiak identifikatzen dituzte horiekin bat datozen eskaintzak diseinatzeko. Munduko fashion week garrantzitsuenetako nahiz influencer sonatuenen outfit-ak dituzte aztergai egunero. Eta, horretaz gain, barne-sare informatiko konplexuek ahalbidetzen diete frankiziei uneoro jakitea zer den maila planetarioan bezeroei gustatzen zaiena, zein motatako arropak ateratzen diren errazen. Hartara, apustu segurua eginez prestatzen dituzte sorta berriak, ezberdinak, baina salduenen antzekoak.

Ezaugarri oso markatuko diseinuak izaten dira, joera jakin bati lotuak eta, ondorioz, tendentziak bezain iragankorrak: kolore bizi-bizidun kamisetak, galtza oso zabalak edo oso estuak, parpaila edo bolante handidun alkandorak... Gero, momentuko aktore, musikari, modelo, kirolari eta it girl/boy distiratsuenak kontratatzen dituzte publizitate kanpainetarako, inpaktua bermatze aldera, eta horrela, konbinazio horrekin, iraungitze arineko moda desiragarri bilakatzen dute publiko zabalaren begietan, kontsumitzailearengan berri-berriena eskuratzeko antsietatea eraginez eta, bide batez, –txin-txin!–, kutxak betez.

AITZIBER BADIOLA, Personal shopper-a: “Gutxiago eta buruaz Erosi behar dugu, ondo aukeratuta, iraun dezan”

Irudi aholkularia eta personal shopper-a da Aitziber Badiola (Ondarroa, 1978). Askotariko zerbitzuak eskaintzen dizkie bezeroei; konpultsiboki erosteari uzteko gomendioak eskatu dizkiogu guk.

Oro har, nolako kontsumo-ohiturak antzematen dituzu bezeroen artean?
40tik gorako jendeak bereizgarritasunari eta kalitateari begiratzen dio prezioari baino gehiago. 30etik beherako gazteek, ordea, batez ere 16–20 urte bitartekoek, aisialdi modura ulertzen dute erosketak egitearena, kuadrilla askoren kasuan larunbateroko plan perfektua izaten da. Egia da, maiz, barruko gabeziak estaltzeko erabiltzen ditugula erosketak, gauza berriak geureganatzeak ‘subidoia’ ematen digulako beti. Niregana batez ere 34 urtetik aurrerakoek jotzen dute, eta askok kontatzen didate gorputza aldatu zaiela eta ez dutela beren burua ondo ikusten…

Nolakoa da erosketa ona?
Zoritxarrez, jendea obsesionatuta dago merke erostearekin, badirudi maukak pilatzea dela kontua. Baina benetako erosketa ona amortizatzen den hori da, prezioaren eta erabilgarritasunaren arteko oreka behar dugu. 10 euro pagatu eta bitan jantziko dugun fularra ez da sekula erosketa ona izango; hobea da 60 ordainduta ere behin eta berriz erabiltzen duguna erosoa zaigulako, ongi egiten digulako eta, batez ere, aitortu diogun funtzioa betetzen duelako. Azken hau oso garrantzitsua da: argi izatea zertarako behar dugun arropa, eta helburu horretarako egokiak diren jantziak bilatzea.

Emaiguzu ‘fast fashion’ sindromeari aurre egiteko oinarrizko neurri bat.
Premiazkoena nork bere burua eta beharrak ondo ezagutzea da. Denda handiek aldiro-aldiro eskaintzen dizkiguten joera horien atzetik itsu-itsuan ibili ordez, argi eduki behar dugu zer den guri hoberen ematen diguna, erabilgarriagoa egingo zaiguna eta, beraz, modatik guk nahi dugun hori hartuko dugu bakarrik. Nork bere estiloa definitzea ere garrantzitsua da, eta parametro horien barruan eboluzionatzen jakitea, ez aspertzeko baina Inditexen muturreko proposamen markatuen tranpan erori gabe, moda apal eta moldakorragoa hautatuz. Ez erosi asko eta inpultsoz. Gutxiagoa eta buruaz erosi behar dugu, ondo aukeratuta, iraun dezan.

Eta nola jakin zer den hobeto ematen diguna?
Bezeroei hiru galdera egin ohi dizkiet: Nola ikusten duzu zeure burua? Nola ikusi nahiko zenuke? Eta nola nahiko zenuke besteek zu ikustea? Hortik abiatuta, kolore azterketa egitea adibidez, oso garrantzitsua da, egokienak aukeratzeko, arropatarako ez ezik ilerako, makillajerako, zapietarako eta abar, osagarriak uste baino garrantzitsuagoak dira eta. Formak ere ezin ditugu ahaztu, oso gogoan eduki behar dugu nolako gorputza dugun eta ulertu behar dugu bakero batzuek hobeto emango digutela beste batzuek baino, nahiz eta azken hauek moda berri-berriena izan. Eta, guztiaren gainetik, gustatzen zaigun hori indartzera bideratu behar dugu ahalegina; agian ez zait nire eskotea gustatzen, baina bai ipurdia, edo begiak, edo sorbaldak… Modak edertasun naturala goresteko tresna izan behar du, ez ezer ezkutatzeko, ezta mozorrotzeko ere.

Erosketekin asmatzea bezain garrantzitsua da dagoeneko badaukagunari zukua ateratzea, ala?
Dudarik gabe, eta horretarako aurreneko pausoa armairu barruan zer daukagun jakitea da! Konbinatzen eta txandakatzen ikasi behar dugu, saiatzera gonbidatzen zaituztet: ez zapaldu arropa dendarik hilabete batean, eta sormena baliatuta ikusiko duzue nola den posible hilabetez, edo hiru hilabetez ere, egunero outfit ezberdin bat lortzea. Ni neu kontsumista hutsa nintzen lehen, baina hain justu hauxe izan zen moda ikasketen amaierako lan gisa proposatu nuena: bederatzi elementurekin bederatzi look ezberdin osa daitezkeela frogatu nuen. Ezinbestekoa da armairua oso ordenatuta edukitzea, soberakinik gabe. Zentzu horretan, New Yorkeko giroan adibidez, ‘Kapsula armairua’ izeneko teknika dabil fast fashion horretatik desmarkatu diren blogarien ahotan. Nik nire bezeroekin lantzen dut sarri: hiru hilabetero armairua hustu, dauzkazun jantzi guztien artean 33 aukeratu, hoberen ematen dizutenak, erosoenak, praktikoenak, erabilera anitzena dutenak. Hiru beroki hartu ordez, hartu beroki bat, jaka bat eta gabardina bat. Lau galtza estu beharrean, estu bat, zabal bat, gona bat eta legging batzuk. Sandalia pare bat, botak, zapatilak eta zapatak… Sen ona aplikatzea da, azken finean! Eta horrekin baduzu hurrengo hustuketa egin arte