SARIAK BOZGORAILUAK DIRA

Sariek zerbaitetarako balio badute hori zabalkun­dea merezi duten lanen bozgorailu izateko da. Argi dute hori Euskadi Literatura Sariak banatzen dituztenek. 2018ko Euskadi Literatura Sariak bi txandatan iragarri ziren: urriaren 1ean Donostia­ko Liburutegian eta urriaren 17an Bilboko Azkuna zentroan. Zazpi epaimahai espezializatuek era­baki dituzte sarituak bi helburu kontuan hartuta. Batetik, sortzaileei egindako lana aitortzea, hau da, obra baten atzean ikusten ez diren ordu pila eta buruhausteak azalaraztea. Eta bestetik, lan hauei merezi duten zabalkundea ematea sariak esleitzen dien oihartzuna probesturik.

Azaroaren 27an banatu ziren sariak eta bertan zazpi modalitateetako irabazleak elkartu ziren. Benetako artisau lanak izan dira zazpiak ere eta beraz, merezi dute sari hauen aitzakian beren la­naz gehiago hitz egitea eta noski, horrekin irakurle kopurua gehitzea. Obra bakoitzean azaltzen diren emozio eta hausnarketak unibertsalak baitira eta edozeinek gozatzeko modukoak. Izan daiteze­la sari hauek obra hauek izango duten ibilbide luzearen hasiera eta pasa daitezela urtetan zehar begiz-begi eta eskuz-esku bidean zenbait bihotz hunkituz.

Hala ere, ez da gure helburua zu baldintzatzea, obra hauen inguruan interesen bat piztea baizik. Saiatuko gara beraz, ahalik eta zuzenen azal­tzen atal bakoitzeko irabazleek kontatu nahi izan dutena. Horrekin bateren bat irakurtzeko interesa piztea lortzen badizugu erreportaje honen helbu­rua lortutzat emango dugu.

EUSKARAZKO LITERATURA: EIDER RODRIGUEZ, ‘BIHOTZ HANDIEGIA’

Zazpi urte isilik egon ondoren Bihotz Handiegiarekin itzuli da idazle, irakasle eta kazetari Errente­riarra. Bertan antiheroiz betetako sei ipuin biltzen dira. Liburuari izena ematen dion ipuina da luzeena eta bertan maitasunaren hondakinez dihardu. Egunerokotasunak dakartzan abentura eta katramilez osatzen dira besteak, barne pen­tsamenduek hartzen dutelarik protagonismoa. Errealitatean eta ustez errutina kontsideratzen dugun horretan asko dagoela hausnartzeko az­pimarratu nahi izan du. Ezinezkoa da identifikatua ez sentitzea, ipuin bakoitza gure bizitzaren atal bat izan liteke eta.

GAZTELANIAZKO LITERATURA: KARMELO C. IRIBARREN, ‘MIENTRAS ME ALEJO’

Poesiaren munduan ez da arrotza Iribarren, hau estilo horretan duen hamaikagarren liburua bai­ta. Giza sentimenduak modu argi eta sinplean adierazteko ahalmena du idazleak eta oraingoan ere argi utzi du hori. Beste behin, bere mundu ikuspegia helarazi digu poesia motzetan, makilla­jerik gabeko idazkera errealitatearekin nahastuz. Bertan ez dago deus fantasioso edo magiko­rik, dena da errutina. Errutina horretan ordea, jakinduria atzematen da, ohiko eszenak magiko bihurtzeraino iritsiz. Behin liburua itxita beste begi batzuekin ikusiko duzu mundua, lehengoz iku­siko bazenitu bezala egunero ikusi ohi dituzun objektu zein eszenak.

SAIAKERA EUSKARAZ: KEPA ALTONA­GA, ‘PATAGONIARA HAZPARNEN BARRENA’

Altonaga biologo eta idazleak Florentzio Basal­duak (Bilbo, 1853-1932) Argentinako Patago­nian Euskal Herri berria sortzeko izan zituen as­moak biltzen ditu saiakera honetan. Gertakari historikoetan oinarritutako liburua baldin bada ere Basalduaren bizitzak nobela fantastiko ba­terako materiala ematen du. Gainera Ameri­ketara abiatu aurretik, Hazparnen bizi izan zen eta hortik dator saiakeraren izenburua. Ederki deskribatzen ditu iraganean Hegoaldeko eta Iparraldeko euskaldunek zituzten harremanak. Saiakerak hausnarketa oso interesgarriak plan­teatzen ditu euskaldun izateari buruz.

EUSKARAZKO HAUR ETA GAZTE LITERATURA: EIDER RODRIGUEZ, ‘SANTA FAMILIA’

Bigarren sari bat ere lortu du Eider Rodrigue­zek, kasu honetan Haur eta Gazte Literatura sailean. 2005etik ikastolen elkarteak Xabiroi aldizkaria argitaratzen du euskal egileen komi­kiak bilduz. Atalka argitaratzen joan ziren Santa Familia komikia aldizkari horretan eta ondo­ren bilduma bezala ere argitaratu da. Izenak iradokitzen duen moduan, Eider Rodriguezen testuekin eta Julen Ribasen marrazkiekin osatu­tako istorioa, familiari buruzkoa da. Rodriguezek egindako adierazpenetan aipatu du familia ez dela bakarrik familia, “estatu txiki bat ere bada” eta kontzeptu horretatik tiraka familia batean egon daitezken arazoak modu dibertigarri ba­tean azalduko ditu, egoerei drama kenduz.

SAIAKERA GAZTELANIAZ: SANTOS ZUNZUNEGI, ‘BAJO EL SIGNO DE LA MELANCOLÍA’

Santos Zunzunegi zine kritikari eta katedratiko bilbotarra da. Bere saiakeran maitemina, moral falta eta pentsamendu ilunak jorratzen dituz­ten filmak aztertzen ditu. Finean melankolia sentimenduak zine munduan izan duen era­ginaz hausnartzen du. Ikusi besterik ez dago klasikoak diren filmak, horietatik zenbat dira komedia? Zenbatek dute amaiera alai bat? Zunzunegik argi du: “Arte oro melankoliaz uki­tuta dago.” Oso beharrezkoa da saiakera hau frogatzeko sentimendu negatiboak ez dutela zertan patologiak izan, are gehiago, artearen bidez sentimendu horiek samurtu daitezkeela nolabait eta horietatik ikasi.

LITERATURA LANAREN ILUSTRAZIOA: YOLANDA MOSQUERA, ‘LA PEQUEÑA ROQUE’ (GUY DE MAUPASSANT)

Guy de Maupassanten ipuin klasikoaren ilus­trazioak egin ditu Yolanda Mosquerak. Nobela beltza da, krimena eta gaiztakeriaren inguru­koa eta ilustratzaileak atmosfera hori oso ongi islatu du. Soiltasunez eta dotoreziaz apaindu ditu ipuineko eszena bakoitza. Detaileetan sartu gabe nabarmentzen ditu pertsonaiak eta egoerak autorearen asmoekin bete-be­tean bat eginez. Gainera, ilustrazioak gero eta ilunagoak bilakatzen dira protagonisten ames­gaiztoak kontatzen hasten denean idazlea. Aipamen berezia maketazioan jarri den lanari. Neurri atipikoko liburua da: oso altua eta oso estua. Esperientzia zinez gozagarria da berau ukitzea, sentitzea eta irakurtzea.

EUSKARAZKO LITERATURA ITZULPENA: IRENE ALDASORO, ‘GAILUR EKAIZTSUAK’ (EMILY BRONTË)

Aurten 200 urte betetzen dira Emily Brontë jaio zela eta urte berdinean bere lehen eta azken liburuaren euskarazko itzulpenagatik saria jaso du Irene Aldasorok. Gailur Ekaiztsuak klasiko bat da eta ardura handia izan da berau itzul­tzea, emaitza ordea ezin hobea da. Hizkun­tza aldetik, jatorrizko lanean tokiko dialektoko hitzak ezin izan ditu errespetatu baina pertso­naia batek Goierriko hizkeran dihardu liburuan. Horrela, euskarazko liburu klasikoen zerrendara beste titulu bat gehitzen da, gure hizkuntza txi­kian klasiko handiak dastatu ditzagun.

Gure lurraldeetako sortzaileak zaintzeko eta publikoari beren lanak ezagutarazteko aukera ematen digute urtero sari hauek. Orain zuri da­gokizu apurka-apurka, merezi duten denbora eskainiz hauek dastatzea. Espero dut interesa piztea lortuko genuela bederen. Gozatu!