Daniel Brühl: “Harro nago Europako zineman lan egiteaz"

Daniel Brühl esanez gero, izenaren jabearen inguruko zalantzak egon daitezke. Good bye, Lenin eta Salvador"filmetako protagonista dela aipatuz gero, ordea, bere irribarre lotsatia, begirada bihozbera eta orrazkera desegina bururatuko zaizkigu berehala. SPrako tranbia Unai Elorriagaren eleberriaren zine egokitzapenaren protagonistetako bat da Daniel. Algortan harrapatu dugu, pelikula filmatzen.

---

Europako zinemagintzan, aktore gazte gutxik dute Brühlen ospe ona. Bera da Good bye, Lenin filmeko Alex: 1989an, Berlingo harresia erori ostean, komatik esnatu berri den amari Alemaniak komunista izaten jarraitzen duela sinestaraztearren, mundu paraleloa asmatzen duen semea. Eta bera da Salvador filmeko Salvador Puig Antich: 1973an, garrotea erabilita hildako anarkista eta antifrankista katalana.

Eta laster Markos izango da, hiltzear dagoen gizon zahar baten etxean sartutako gazte okupa. Aitzol Aramaio zuzendariaren esanetara, Unai Elorriagaren SPrako tranbia eleberriaren egokitzapena filmatzen ibili da Daniel Brühl Bizkaian, Hector Alterio, Julieta Serrano, Barbara Goenaga eta Ramon Barea aktoreekin.

Ozta-ozta harrapatu dugu Daniel. Euskal Herrian gustura ibili da, hemengo ohiturekin eta parrandekin txundituta dabil, baina badoa, Berlinera. Han bizi da, Bartzelonan jaioa eta Colonian hazitakoa den arren. Izan ere, aita alemaniarra eta ama katalana ditu Danielek. Hori dela eta, bikain daki gazteleraz. Euskaraz ezer gutxi esaten asmatzen du: "Eskerrik asko" eta "trikitixa", kostata. Baina gure hizkuntza oso gustuko duela aitortu du: orduak pasatu omen ditu ETB1-eko pilota partidei begira.    

SPrako tranbia nobelaren zine egokitzapenaren protagonistetako bat zara. Proiektu honetan, zerk erakarri zintuen?
Eleberri ederra iruditu zitzaidan, eta Aitzol Aramaiok oso ondo egokitu du, oso zaila baita literatur obra batetik pelikula bat ateratzea. Nik oso gustuko dut istorioaren ukitua, ipuin bat bezalakoa da, eta filmak ere ipuinen kutsu poetiko hori izango duela uste dut, pertsonaia erreal eta irrealekin. Istorio intenporala da, unibertsala, gai askori buruzkoa: maitasuna, elkartzen diren pertsona gazte eta zaharrak, heriotza, bizitza... Oso modu finean eta leunean dago filmatua. Istorio tristea den arren, alaia ere bada. Horrek asko erakarri ninduen. Gainera, ni adineko jendea zainduz ibili nintzen urtebetean Alemanian, beti interesatu baitzait adinekoekin harremanetan egotea. Filmean, gizon nagusia ez da istorioaren biktima, askotan nire pertsonaia baino gazteagoa, alaiagoa eta askeagoa delako, eta hori oso polita da.

Zure pertsonaia, Markos, gazte okupa bat da; Lukasen (Hector Alterio) etxean sartu eta bera zaintzeaz arduratzen da. Aurretik egin dituzun rolen antzik badu?
Ez dakit. Arazoak, alde iluna, beldurra… ditu Markosek, eta aurretik egindako beste pertsonaia batzuek ere ezaugarri horiek zituzten. Dena den, nik ez ditut inoiz pertsonaiak alderatzen. Rol desberdinak egiten saiatzen naiz. Aktore bakoitzak bere mugak ditu, eta nik gauza batzuk beste batzuk baino hobeto egiten ditut. Gainera, nire izaerak, nire fisikoak, nire aurpegiak… pertsonaia jakin batzuetara mugatzen naute; esan dezagun, nolabait, per-tsonaia zintzoa naizela gaiztoa baino gehiago, edo atsegina, hiltzailea baino gehiago. Batzuetan zuzendariak edo ekoizleak bestelako rolak ematen ausartzen dira, eta nik hori eskertu egiten dut. Baina badago ondo ateratzen zaizun, gustuko duzun eta jendeari ere gustatzen zaion lan mota bat; Alemanian esaten dugun bezala, "kutxa" bat. Eta, noski, Good bye, Lenin!-ekin gertatu bezala, film jakin batekin arrakasta baduzu, antzeko rolak eskaintzen dizkizute. Orduan, kutxa horretan, ezkerrera eta eskuinera mugitzen saiatzen zara, hainbat ñabardurarekin lan eginez eta pertsonaiak pixka bat aldatuz.

Good bye, Lenin!, Salvador, Cargo, The Edukators... Egin dituzun film asko soziopolitikoak dira. Zure lanek horrelako mezuak izan ditzaten nahiago duzu?
Bai, gai horiek interesatzen zaizkit; zineman kontatu beharreko istorioak dira. Izan ere, zinema jende askorengana heltzen den arte forma modernoa da, eta horregatik, zineman lan egiten duen jendearen eginkizuna da, tresna sozial eta politikoa balitz bezala erabiltzea. Hala ere, ez naiz hain idealista, ezta hain baikorra ere, eta ez dut uste zinemak mundua edo norbaiten bizitza alda dezakeenik. Zerbait egin dezake, hori ziur. Nik horrela ulertzen dut nire lana: jendearengan nolabaiteko eragina izatea, jendeari pentsaraztea, edo filmaren inguruan eztabaidatzeko gogoa eragitea. Hori da nire erronka. Baina, askotan, rolak hautatzea kasualitate kontua da; Alemanian, behintzat, ez didate komediarik edo beldurrezko eta akziozko lanik eskaintzen. Nik, ordea, ia genero guztiak jorratu nahiko nituzke.

Hain zuzen, AEBetatik heldu zaizu akziozko film arrakastatsu batean parte hartzeko aukera: The Bourne Ultimatum. Zein alde dago Europako eta AEBetako zinemaren artean?
Industria handi bat dago The Bourne Ultimatum eta antzeko filmeen atzean, eta horrek esan nahi du diru eta denbora asko dagoela gauzak ondo egiteko. Hemengo sistema oso bestelakoa da; Europan oso zaila da baliabide handiak behar dituzten filmak egitea. Dena den, nik oso argi dut hemen geratu nahi dudala: ez dut Ameriketako zinemarekiko inbidiarik, ezta interes handirik ere. Kasualitatez pertsonaia aproposen bat eskainiko balidate, bai, egingo nuke, baina bestela, ez naiz Los Angelesera joango euretako bat izaten saiatzera. Ez naiz horrela sentitzen, oso harro nago Europako zineman lan egiteaz. Askotan eskerrak ematen dizkiet nire gurasoei, elkarrekin maitemindu zirelako. Nire familiari esker, luxua izan da Europako giroan hazi izana, horrek hainbat herrialdetan eta hainbat hizkuntzatan lan egiteko aukera eman didalako.

Hala eta guztiz ere, AEBetatik film ugari iristen zaizkigu, onak eta txarrak. Alemaniatik, ordea, oso gutxi.
Arazo hori du Europako zinemagintzak: filmak banatzeko eta sustatzeko, ez dugu amerikarrenaren pareko industria indartsurik. Amerikarrek botere handia dute, eta zinemara joatea AEBetako filmak ikustera joatea dela sinestarazi digute: beraz, jendeak Europako zinema aspergarria dela uste du. Ez dut uste hori azkar aldatuko denik. Jendea estereotipo bera ikusteaz nekatzen ari da, ordea, eta amerikarrak ere ekoizpen handiak beste modu batera egiteko konponbide bila dabiltza, betiko estilo horrek ez dielako funtzionatzen. Eta nabari da gero eta interes handiagoa dutela gure zineman: zerbait ondo ateratzen bada, berehala prestatzen dute haren remake-a.  

Matt Damon, John Malkovich, Judi Dench... Hollywoodeko izar handiekin lan egin duzu. Zer moduz moldatu zara zinemako jainko eta jainkosa horiekin?
Askotan aurreiritziak sortzen dira. Izena baino pertsona interesatzen zait, nola lan egiten duen eta zein jarrera duen, eta orain arte ez dut inolako arazorik izan. Ez dut Matt Damonen eta Hector Alterioren artean bereizketarik egiten. Izatez, lankide izan ditudan gizonezko aktoreen artean, Hector Alterio onena dela esango nuke. Izugarri hunkitu nau bere talentuak, bere karismak. Horrelako aktoreek txunditu egiten naute, ibilbide luze baten ondoren, milaka film egin ondoren, ikasteko eta ilusioa izateko prest daudelako oraindik.

[Hanno Brühl zinemagilea da Danielen aita. 1999an elkarrekin lan egin zuten Hin und weg filmean; aita zuzendari eta semea, aktore. Filmatzen hasi baino bi aste lehenago, Daniel beldurtu egin zen, eta proiektua utzi egin zuen. Izan ere, Danieli ez zitzaion batere eroso iruditu Katharina Schuttler lagun-minarekin maitasun istorio bat filmatzea aitaren aurrean. Azkenean, ordea, aitak konbentzitu egin zuen; filmean parte hartu eta esperientzia polita izan zuten.]

Zure aitak Guernica aurkeztu du aurten, 1937ko bonbardaketaren inguruko dokumentala. Zerk bultzatu zuen gai hori jorratzera?
Asko interesatu zaio beti. Alemaniarrak eta katalanak izanik, gure familian maiz hitz egin dugu horretaz: gerra zibila, eraso faxista... Gurasoek frankismoaren garaian elkar ezagutu zuten, eta sarri mintzatzen dira orduko bizimoduaz. Alemanian ere, eskoletan, asko hitz egiten da gertakari honen inguruan.

Askotan aipatzen da Alemania lotsatuta bizi dela, joan den mendeko historiagatik barkamen eske amaigabean. Nola bizi du hori zure belaunaldiak?
Nire ustez, gauzak pixka bat aldatu dira azken aldian. Nire belaunaldiak bere buruarengan konfiantza handiagoa du; gertatutakoa ahaztu gabe, hala ere. Kulturan nabari da: oraingo taldeek alemanez abesten dute berriro, eta badago... ez harrotasuna —hitz horrekin arazo asko ditugulako—, baina bai kulturarekiko interes handia. Niretzat Alemania oso herrialde interesgarria da, oso kultura aberatsa du, eta bere historia ezin da urte ilun horietara mugatu. Baina, bestalde, egia da erru sentimendu hori daukagula. Faxismoak ezin dira alderatu, baina Alemaniakoa oso berezia izan zen; gerrak, Hitlerrek, kontzentrazio esparruek... eromena sortu zuten Alemanian.

[Lasai mintzatzen da Daniel, ahots leunez, aldarte umilez, baina tinko. Galderen ostean isilune labur bat egiten du, erantzunak hausnartuz. Buruan berba egokiak bilatzen dituen bitartean, atzean duen sastrakatik tira egiten du, hosto bat erauzi arte. Tarteka, eskukada bat harri hartzen du lurretik; eta hitz egiten duen bitartean, harritxoak esku batetik bestera mugitzen ditu. Hemendik gutxira, banan-bana hartu eta hatz lodiaz, urrun jaurtiko ditu.]

Europako zinemagintzako aktore gazte txalotuenetakoa zara. Zer sentitzen duzu hori entzutean? Erantzukizuna? Poza? Beldurra?
Ez, beldurrik ez; halakorik esaten badidate, poztu egiten naiz, noski. Aktore askok esaten dute zure lana aitortzen dutenean beldurgarria dela, baina okerragoa da aitortzen ez dizutenean. Hain apalak diren aktore horiek, laudorioak entzutea gustuko ez duten horiek, nahiko lakrikunak izaten ari dira. Kalitatezko zinema egiten jarraitzea da nire erronka bakarra: nire lanbidea egiteko gogoa ez galtzea eta aktore ona izatea. Baina ez dut ikono izan nahi; Alemaniako prentsan hango gazteentzat ikurra naizela esan izan dute inoiz, baina nik ez dut horretan pentsatzen.

Sariekin ere berdin gertatuko zaizu...
Bai. Nik ez dut sariak irabazteko lan egiten, eta ez dut uste horretarako egin behar denik; AEBetan adibidez, inoiz Oscarrik jaso ez duen aktore on asko dago. Dena den, sari bat ematen dizutenean poztu egiten zara, zure lanarekiko esker ona jaso-tzea bezalakoa delako.

Salvador filma ikusi ondoren, Salvador Puig Antichen arrebek esan zizuten pantaila aurrean ahaztu egin zitzaiela zu aktorea zinela, euren neba zurekin uztartu izan balitz bezala. Hori entzutea ez da jaso daitekeen saririk onena?
Bai, erabat. Niretzat kritikarik garrantzitsuena zen. Ezinbestekoa nuen arrebak filmarekin eta nire lanarekin pozik geratzea. Horregatik, oso urduri eta beldurtuta nengoen Canneseko estreinaldian: arrebak han zeuden, asko sufritu zuten emanaldian… Proiektu osoan erakutsi zuten indarrak harritu egin ninduen, miragarria iruditu zitzaidan eman ziguten laguntza, amaierara arte eutsi eta filma ikusi nahi izatea, eurentzat hain barneko gaia izanik... Eta hura esan zidatenean, izugarri hunkitu nintzen.

Nola prestatu zenuen zure burua rol hartarako?
Rol guztiak oso zailak dira, baina Salvadorrena beste zerbait izan zen: benetan gertatutako istorioa da, horrek dakarren erantzukizunarekin, eta, gainera, ez dakizu pertsona hori nola sentitu zen zehatz-mehatz. Bere izaerara hurbil zaitezke, baina ez duzu inoiz lortuko hura sentitu zen bezala sentitzea. Niretzat abentura izan zen, nire barnean egindako bidaia. Aurretik ezagutzen ez nituen mugetara heldu nintzen, kikildu ninduen une ilun batera, ez baita polita zure heriotzari buruz gogoeta egitea. Gaur egun ez naiz sekuentzia hartaz ia gogoratu ere egiten; trantzean banengo bezala nengoen. Baina egindakoarekin pozik geratu nintzen, egoera hura sinetsi eta sentitu egin nuelako. Izan ere, nire lanarekin oso kritikoa naiz: funtziona dezaketen arren, ez ditut gustuko sentitu ez ditudan sekuentziak. Egiten ari naizena sinetsi behar dut.

Nola eragiten dizu etengabe rol batetik bestera, sentitzeko modu batetik bestera, ibili beharrak?
Aktore batzuek sufritzen dutela diote, zulo beltz batera erortzen direla, antzeztea terapia dela... gehienetan lakrikunkeria dela uste dut. Nire ustez, aktore batentzat ezinbestekoa da benetako bizitza bat izatea, orduan kontatzeko zerbait edukiko duzulako. Nik badakit antzezten ari naizela, eta gustatzen zait, nire bizitzan baino kementsuagoa izan naitekeelako, iraganera itzul naitekeelako... Hori luxua iruditzen zait, lan honetan asko ikasten ari naizelako. Proiektu bakoitzak zerbait ematen dit, eta horrek pribilegiatu bihurtzen nau.